سیر و تکامل تاریخی

بطوریکه که می دانیم و تحقیقات زمین شناسی نشان می دهد در دوران اول و دوم زمین شناسی در یائی به نام تتیس تمام آسیای جنوب غربی منجمله ایران را می پوشانیده است و حرکات کوهزایی دوران سوم بعمر این دریا خاتمه بخشیده است. بر جستگیهای شمالی و غربی ایران در این دوره ظاهر گشته اند در اواخر عهد چهارم یخچالها بتدریج عقب نشینی کرده کره زمین روبه گرمی می رفت و شرایط حیات انسانی تاثیر بسیار داشته است.

کم شدن تدریجی بارندگی ، رودها را کم آب ساخت و بسیاری از آنها تبدیل به رودهای کوچک فصلی نمود.

کم آبی و خشکی فلات ایران بویژه خشکی حوضه ها و آبگیرهای داخلی موجب شد تا حیوان به دنبال آن انسان ساکن غارو کوه و کمر ها بسمت آب و دشتهایی که خاک رسوبی حاصلخیزشان در فصل مساعد ، پوشیده از گیاه می شود سرازیر شوند وبرگرد آبی که از زایش چشمه ها بدست می آمد حلقه زنند که بنا به عقیده گیرشمن ازین زمان (حدود 5000سال قبل از میلاد )اساس زندگی انسان بر پایه استقرار در مراکزی بنام روستاهای باستانی استوار گردید و ایجاد دهات در داخل فلات ایران رونق گرفت . متاسفانه بعلت آنکه بجز چند نقطه در غالب مناطق ایران حفاریهای علمی بصورت کامل انجام نگرفته و نمی توانیم مراحل استقرار و سیر و تکامل تدریجی زندگی انسانها را در همه نقاطکشور روشن سازیم ولی تا آنجا که از اطلاعات در مناطق حفاری شده بدست آمده اینست که انسانها پس از تغییر حالت از غار نشینی به روستا نشینی در

روستاها ،شروع برفع حوائج اولیه چون مسکن و غذا نموده اند و بدین ترتیب نطفه اولیه یکجا نشینی منعقد گشت و زندگی جمعی بر پایه دامپروری و کشت وزرع پا گرفت ، ساکنین پناهگاهها و غارها از محل زندگی انفرادی و خانوادگی خود به دهکده ها و کمونهای اولیه مهاجرت نموده و پایه فرهنگ و تمدن یکجا نشینی و زندگی اجتماعی را بنا نهادند .

در این میان پدیده های جغرافیایی منجمله جهت گیری رشته کوه ها ، عوامل اقلیمی و غیره نقش عمده ای را در ارتباط این اجتماعات اولیه با یکدیگر بعهده داشته اند . مردم مجتمع در نقاطی که زودتر به یکجا نشینی روی آورده بودند به دنبال غنا و ثروت وبدست شمالی ایران بود که راه را برای ورود مردم هند و اروپایی برای ورود به ایران مناسب ساخت . نفوذ عناصر هند و. اروپایی دوره تازه ای را در ایران از لحاظ مدنیت گشوده است .

وشعبه آریائی این قوم در اواسط هزاره دوم قبل از میلاد از شمال شرق به فلات ایران روی آورده و با تسلط بر مناطق و اماکن قابل زیست و آمیزش باسکنه بومی آن که دارای تمدن و فرهنگ خاص بودند ، تمدن خود را بر این مناطق تسری دادند و از این امتراج و ترکیب جامعه ای بوجود آمد تا کنون قائم بذات مانده است ، این مردم را ایرانیان و این سرزمین را ایران نامیدند .

ایران بواسطه موقعیت جغرافیای خود در آسیای جنوب غربی همواره ربط بین شرق و غرب و محل مراوده مدل مغرب زمین باملل شرق بوده است و در زمانهائی که دریا نوردی آسان نبود، و اروپا مربوط میساخت . و همواره چهار راهی برای ارتباط ملتها و کانون مهم برخورد افکار و عقاید دنیای قدیم محسوب می گشت .

خراسان بعنوان یکی از کشورهای این سرزمین بزرگ ، دروازه ورود و خرج اقوام ملل مختلف بوده است که حدود آن از جانب شرقی سیستان و هند است و غربی بیابان غزان و نواحی جرجان وشمالی ماورالنهر و بعضی از ترکمنستان و جنوبی بیابان فارس و کرمان وولایت قومس و توابع آن و شهرههای خراسان بسیار است والله واعلم یکی (1)

یکی از آن بسیار شهرها ولایت خمسه است که بنا بنامش پنج منطقه خواف ، رخ ، محولات ،زاوه ورشتخوار را در بر میگرفته است.  و رشتخوار که به خاطر موقعیت و مرکزیت خود نام منطقه ای وسیع را بخود گرفته جایی را در تاریخ برای خود اختصاص داده است که چنانچه کندوکاوها و حفاریهای علمی در گوشه گوشه آن صورت پذیرد تمدن و فرهنگ کهن آن رخ خواهد نمود.

منطقه ای که بخاطر واقع شدن در گذر گاه سرداران و پادشاهانیکه برای استیلا بر یکدیگر و اشغال متصرفات خاک و آبادیهای خویش سربازان و دهاقین را در راه مطامعشان به قتلگاه می فرستادند.کاوش زمین ، کاوش تاریخ است بسی رمزها و رازها از گذشته این مملکت در دل خاک نهفته است که چنانچه به طریقه علمی مطالعه گردد تمدن و فرهنگ درخشان گذشته و تلاش مردم روشن می شود . منطقه ای که در طول تاریخ دستخوش خطرات وبلایای ناشی از سیلاب رودها ویرانیهای زمین لرزه ها گردیده است و در این راه بسی شهرها  و نقاط که بریز خاک مدفون گشته است .

پل کال سالار (اواخر قاجار )  شهرستان رشتخوار

در پایین تر از علی آباد بستر رودخانه صبی را داریم که قرنهای زیادی آب را از زاوه به خواف میبرده است و اخیرا متوجه شده اند که پیش از عمرها و عمرانها در زیر بستر کال کانالهایی از نای وجود داشته است که برای جریان توزیع و تقسیم و عبور آب تعبیه کرده  بودند و حالا که آب در اثر صدها سال جریان دایم پرده های خاک را بالا زده است آن نایها نمودار شده اند .

این اتفاق مویدان است که دیار ما پراست از آثار پیر و پیشین (1)

1- جغرافیای تاریخی تربت حیدریه آقای محمد رضا خسروی انتشارات آستان قدس 1378